İspanya-Fas zirvesi 8 yıl aradan sonra düzenleniyor

İspanya ve Fas arasında 8 yıl aradan sonra düzenlenen hükümetler arası üst düzey toplantı başladı.

Zirvede, Batı Sahra sorunu ve düzensiz göçmen akınından dolayı yaklaşık 2 yıl süren diplomatik krizin ardından 14 Mart 2022’de normalleşme sürecine giren İspanya ve Fas ilişkilerinde sorunların halen tam olarak giderilmediği görüldü.

Fas’ın başkenti Rabat’ta başlayan toplantıya, İspanya’da koalisyon hükümetinin küçük ortağı, aşırı sol görüşlü Unidas Podemos partisinin bakanları katılmadı.

Unidas Podemos, koalisyonun büyük ortağı Sosyalist İşçi Partisinin (PSOE) inisiyatifiyle İspanya’nın Batı Sahra politikasında yapılan değişikliğe karşı olduğu için zirveye katılmadığını açıkladı.

İspanyol hükümetindeki 22 bakandan 11’i Rabat’a giderken, zirvedeki diğer bir kriz Fas Kralı 6. Muhammed’in İspanya Başbakanı Pedro Sanchez’i kabul etmemesi oldu.

İspanya Başbakanlığı, 6. Muhammed ile Sanchez’in telefon görüşmesi yaptığını, zirvenin başarılı geçmesi temennisinde bulunan Fas Kralı’nın, Sanchez’i ileriki bir tarihte Rabat’a davet ettiğini bildirdi.

Sanchez, Rabat’a gelir gelmez Fas Başbakanı Aziz Ahnuş ile kısa bir görüşme yaparken, zirveye esas olacak ikili ve hükümetler arası görüşmelerin yarın gerçekleşeceği kaydedildi.

Normal şartlarda 2020’de düzenlenmesi öngörülen ancak Kovid-19 salgını gerekçesiyle bu zamana kadar ertelenen zirvenin ilk gününde ekonomik ilişkiler ele alındı.

İspanya-Fas Ekonomik ve Ticari İlişkiler Forumu’nda ikili ticari ilişkilerin daha da geliştirilmesi yönünde karşılıklı açıklamalar yapıldı.

Fas’taki en büyük üçüncü yatırımcı ülkenin 2 milyar avroyla İspanya olduğu, burada faaliyet gösteren 664 İspanyol firmasının 20 bin kişiye istihdam sağladığı ve toplam 17 bin 600 İspanyol firmasının Fas’a ihracat yaptığı kaydedildi.

İspanya’nın Afrika’ya yaptığı ihracatın yüzde 50’si Fas’a olurken, iki ülke arasındaki ticaret hacminin 2021’de 17 milyar avroyu geçtiği bilgisi paylaşıldı.

Basına verilen bilgilerde, zirve kapsamında güvenlik, göç, ticaret ve finans başta olmak üzere ikili ilişkileri geliştirecek 20 kadar anlaşmanın yarın imzalanacağı belirtildi.

Diğer yandan zirve, AB ve Fas arasında gerginliğin olduğu bir döneme denk geldi.

Avrupa Parlamentosu, bazı parlamenterlerin suçlandığı yolsuzluk soruşturmasına adı karışan Fas’tan ifade özgürlüğüne saygı duyulmasını isteyen bir karar almış, parlamentodaki sosyalist grubun aksine İspanyol sosyalistler bu karara karşı oy kullanmıştı.

İspanya-Fas arasında yaşanan diplomatik kriz

İspanya’daki sol koalisyon hükümeti 22 Nisan 2021’de Batı Sahra’daki ayrılıkçı Polisario Cephesi Genel Sekreteri İbrahim Gali’yi, yakalandığı Kovid-19’dan dolayı tedavi görmesi için gizlice ülkeye getirmiş ve bu olay diplomatik krize dönüşmüştü.

Fas, Madrid’deki büyükelçisini geri çekmiş ve ardından 17-19 Mayıs 2021’de yaklaşık 8 bin düzensiz göçmenin yürüyerek ya da yüzerek İspanya tarafına geçmesine göz yummuştu.

İspanya olaydan hemen sonra bölgeye asker göndermiş ve 7 bin 500 kadar göçmeni Fas’a geri yollamıştı.

İspanya 2 Haziran 2021’de Gali’yi Cezayir’e gönderse de iki ülke arasındaki diplomatik kriz devam etmişti.

İspanya Başbakanı Sanchez’in 14 Mart 2022’de Fas Kralı 6. Muhammed’e mektup göndererek, Batı Sahra sorununun çözümünde Fas’ın önerdiği özerklik planını doğru bulduğunu açıklamasıyla kriz sona ermiş ve bundan bir ay sonra Sanchez, Kral 6. Muhammed’in davetiyle Rabat’ı ziyaret etmişti.

İki ülke arasındaki diğer bir kriz ise Haziran 2022’de İspanya’ya bağlı Melilla kentine Fas sınırından gelen düzensiz göçmen akınında Fas tarafında 23 kişinin öldüğü ve çok sayıda kişinin yaralandığı, uluslararası toplumun da tepkisini çeken trajik olay olmuştu.